Tentoonstelling in Mozart Residence, Salzburg: familiedocumenten van muzikant Mozart te zien

© JOE KLAMAR / AFP

Beroemde ouders hebben kan een gemengde zegen zijn, maar de Oostenrijkse muzikant Franz Xaver Mozart had het moeilijker dan de meeste. Geboren maanden voordat Wolfgang Amadeus Mozart stierf in 1791, probeerde Franz Xaver zijn leven lang - en faalde - om uit de schaduw van zijn geniale vader te stappen.

'Een kind dat zijn ouders teleurstelt ... zal te maken krijgen met schande en ellende. Laat deze woorden een waarschuwing zijn voor mijn lieve (zoon) ', schreef zijn moeder Constanze in 1801 aan haar negenjarige zoon.

Haar onheilspellende opmerking is een van de vele persoonlijke brieven die momenteel te zien zijn in de Mozart-residentie in Salzburg, als onderdeel van een tentoonstelling georganiseerd door de Mozarteum Foundation. Toen hij in 1844 stierf, schonk Franz Xaver - de laatste van de Mozart-lijn - honderden familiedocumenten aan de stichting.

"De geschiedenis is Franz Xaver een beetje vergeten, maar hij is eigenlijk van groot belang voor ons," vertelde Mozarteum-curator Armin Brinzing aan AFP in een interview. "We zijn het hem verschuldigd dat zoveel originele manuscripten van de Mozart-familie, waaronder handgeschreven composities, bewaard zijn gebleven toegankelijk voor het publiek, in plaats van vernietigd of verspreid over de hele wereld. ”

Grote druk

Van de zes kinderen van Mozart en Constanze overleefden alleen Franz Xaver en zijn oudere broer Carl Thomas de volwassen leeftijd. Terwijl Carl Thomas regeringsfunctionaris werd, had Constanze veel grotere plannen voor haar andere zoon. Na de dood van haar beroemde echtgenoot besloot de weduwe dat Franz Xaver "de tweede Mozart zou worden", zei Brinzing. 'Op tweejarige leeftijd liet ze hem al lessen piano en muziektheorie volgen', merkte de curator op.

Constanze nam enkele van de meest vooraanstaande leraren van het tijdperk in dienst, waaronder de Italiaanse componist Antonio Salieri, wiens leerlingen Franz Schubert en Ludwig van Beethoven waren. Sterker nog, ze sprak haar zoon alleen aan als Wolfgang Amadeus.

Franz Xaver tekende zelfs al zijn werken met "Wolfgang Amadeus Mozart, zoon". Uit brieven die tussen Franz Xaver en zijn oudere broer en zus zijn uitgewisseld, blijkt dat Franz Xaver zich van jongs af aan onder 'immense druk' voelde en 'thuis niet erg goed werd behandeld'.

Amper 13 jaar oud gaf Franz Xaver zijn langverwachte eerste openbare concert in een volle Weense zaal. Critici prezen zijn optreden - "hij gaf een mooie, maar ietwat langzame weergave van het pianoconcert van zijn vader", aldus een recensie - maar waarschuwde de jongen ook om niet op zijn lauweren te rusten.

'Moge hij nooit vergeten dat, hoewel de naam Mozart hem op dit moment wat toegeeflijkheid schenkt, hij er later hoge eisen aan zal stellen', las een redactioneel commentaar in de Allgemeine Musikalische Zeitung, een belangrijk 19e-eeuws muziektijdschrift dat ook in de residentie te zien is.

Verenigd in de dood

Op zijn zeventiende vluchtte Franz Xaver uit het ouderlijk nest en nam een ​​baan als pianoleraar voor een rijk gezin in de Oekraïense stad Lviv, dat toen deel uitmaakte van het Habsburgse rijk. Hij bracht de volgende twee decennia door met lesgeven en optreden in heel Europa terwijl hij probeerde zijn reputatie op te bouwen.

Nadat hij het uitstekende oor van zijn vader had geërfd, dirigeerde hij een koor van 400 man en richtte hij de eerste muziekschool van Lviv op, nu het Nationaal Conservatorium. Maar vergeleken met de originele Mozart was de artistieke output van Franz Xaver klein en maakte hij over het algemeen geen indruk.

"Franz Xaver was een zeer goede pianist, vooral toen hij de concerten van zijn vader speelde, maar zijn eigen composities hadden slechts matig succes", zei Brinzing, eraan toevoegend dat sommige ervan vandaag worden herontdekt. 'Die laatste vonk van genialiteit ontbrak in hem. Hij werd beschouwd als een begaafd muzikant en componist, maar niet als een van de groten. '

Nergens was dit duidelijker dan toen hem werd gevraagd om een ​​stuk te componeren voor de onthulling van een monument opgedragen aan zijn vader in Salzburg in 1842. Door zijn twijfels over zichzelf geweigerd, weigerde hij en vertelde de organisatoren dat hij een muzikant was met "weinig bekwaamheid" zal zeker teleurstellen. In plaats daarvan veranderde hij twee van de onvoltooide composities van zijn vader in een cantate, die bij de inauguratie met groot applaus werd begroet. Daarna stuurde Franz Xaver een ondertekend exemplaar van zijn werk naar keizer Ferdinand I.

Volgens de overlevering betaalde de heerser een kleine vergoeding in ruil voor gesigneerde bladmuziek. De keizer had slechts vaag gehoord van de zoon van Mozart en vroeg zijn adviseurs of hij de componist moest belonen. "Zoals iedereen weet, is het talent van de beroemde vader niet overgedragen aan zijn zoon, dus we moeten hem wat geld geven", antwoordde een ambtenaar.

Twee jaar later stierf Franz Xaver aan maagkanker tijdens een gezondheidsretraite in het Tsjechische Carlsbad, waar hij ook werd begraven. Zelfs in de dood doemt de geest van Mozart nog steeds op, met de grafsteen van Franz Xaver met de inscriptie: 'Moge de naam van zijn vader zijn grafschrift zijn, want zijn verering voor hem was de essentie van zijn leven.'