Let op uw vak
Koken glas
Emaille is een van de meest voorkomende metiers binnen de horlogemakerij en wordt bijna altijd gebruikt om wijzerplaten te maken die niet alleen visueel aantrekkelijk zijn, maar ook onveranderlijk. Laat je echter niet voor de gek houden - hoewel emaille wijzerplaten iemand zijn die toegankelijker is dan andere hier besproken metiers, is het proces om ze allemaal te maken een verraderlijke reis die strikte kwaliteitscontrole en veel finesse vereist.
Glazuur is in wezen verglaasd glas - gekleurd glaspoeder wordt onder hoge temperaturen gebakken om het te smelten, voordat het mag afkoelen tot een enkele vaste massa. De fijne kneepjes van dit metier liggen in de variaties die in elke stap van het proces bestaan. Om te beginnen zijn niet alle glaspoeders even goed handelbaar. Zwart email bijvoorbeeld is notoir moeilijk te produceren omdat het poeder absoluut vrij moet zijn van onzuiverheden, aangezien zelfs een enkel stofje op een gladde zwarte ondergrond zeer duidelijk zal zijn. Dit is de reden waarom veel merken wijzerplaten met wit email aanbieden in hun horloges, maar ofwel zwarte lak of wijzerplaten met onyx in plaats van een equivalent in email.
Emailen onderscheiden zich ook door hoe ze worden gebakken (d.w.z. gebakken in een oven). Het glazuur Grand feu (letterlijk groot vuur) ligt aan de bovengrens, met baktemperaturen van meer dan 820 graden Celsius. Dit beperkt het scala aan kleuren dat kan worden geproduceerd, maar heeft ook de neiging om meer diepte in het oppervlak van het eindproduct te creëren. Email kan op verschillende andere (lagere) temperaturen gebakken worden, afhankelijk van gewenst eindproduct.
Temperatuur terzijde, hoe glazuur wordt ook toegepast. Het glaspoeder wordt meestal gemengd met een oplosmiddel zoals water of olie om een "verf" te creëren die met een borstel kan worden aangebracht, waarbij het oplosmiddel verdampt tijdens het bakproces. Om te voorkomen dat de 'verf' van verschillende kleuren zich vermengt, zijn er twee veelgebruikte technieken: cloisonné-emailleren gebruikt dunne draden om verhoogde cellen te vormen die vervolgens worden gevuld met glazuur, terwijl champlevé-emailleren inhoudt dat de wijzerplaat wordt uitgegraven om in plaats daarvan holten te creëren. Meer exotische varianten zijn onder meer plique-à-jour-emaillering, dat doorschijnende cellen à la glas-in-loodramen creëert, en grisaille-email, een uiterst veeleisende techniek om een motief in wit op een zwart emaille-oppervlak te schilderen.
Jigsaw art
Inlegwerk is een tamelijk gespecialiseerd en ongebruikelijk ambacht binnen de horlogemakerij, en omvat het snijden en plaatsen van verschillende materialen op een wijzerplaatbasis om een motief of patroon te creëren - het vormen van een puzzel met de geselecteerde materialen, als je wilt.
Technisch gezien kan elk denkbaar materiaal worden gebruikt; de enige beperkingen hier zijn de vaardigheid en verbeeldingskracht van de vakman. Op praktisch niveau brengt inlegwerk echter veel unieke uitdagingen met zich mee. Om ervoor te zorgen dat de wijzerplaat niet te dik wordt en buiten de toleranties valt die tijdens het ontwerp van het horloge zijn ingesteld, moet het materiaal dat op de wijzerplaat wordt aangebracht binnen de toegestane limieten vallen, wat zich vertaalt in een dunner en structureel zwakker materiaal.
De materialen zelf vormen ook verschillende problemen. Hout reageert bijvoorbeeld anders wanneer het tegen en langs de nerf wordt gezaagd. Het kan ook kromtrekken of afbrokkelen tijdens het snijden. Stenen zoals marmer daarentegen zijn extreem hard en moeilijk te vormen. Natuurlijk gevarieerde materialen zoals veren of bloembladen zijn daarentegen moeilijk te matchen op kleur en textuur om een coherent product te vormen.
Kleurmutatie
Patineren is geen formeel gedefinieerd ambacht, maar er worden verschillende processen en technieken gebruikt om patina op wijzerplaten te maken, of het nu alleen voor visuele uitstraling is of om een specifiek motief te 'schilderen'. Het onderliggende principe is over het algemeen hetzelfde: een metalen wijzerplaatoppervlak wordt chemisch behandeld, waarbij de reactie een decoratief patina oplevert dat contrasteert met het onbehandelde oppervlak.
Een materiaal dat onlangs is geïntroduceerd in de horlogemakerij (door Blancpain) is shakudō, een traditionele Japanse legering van koper en goud die, indien onbehandeld, eruit ziet als een kruising tussen koper en brons. Historisch gebruikt in kleinere items zoals zwaardbeschermers of als accenten voor grotere objecten, reageert shakudō niet spontaan met lucht om een patina te ontwikkelen. In plaats daarvan moet het worden behandeld met rokushō, een oplossing van koperacetaat en een paar andere chemicaliën, om patinatie op te wekken. Afhankelijk van de exacte formulering van de gebruikte rokushō, evenals de lengte en het aantal keren dat het wordt aangebracht, kan shakudō een patina krijgen die varieert van blauw tot rijk violet tot zwart.
Het gepatenteerde gevlamde goud van Cartier gebruikt daarentegen warmte om een speciale 18K-goudlegering met een ongebruikelijk hoog ijzergehalte te oxideren (Cartier ontwikkelde deze legering samen met zijn externe leverancier). Afhankelijk van de temperatuur waarop deze goudlegering wordt verwarmd, krijgt het een patina die varieert van beige tot bruin tot blauw - niet anders dan hoe staal wordt geblauwd door warmte toe te passen. Het maken van een gevlamde gouden wijzerplaat lijkt op schilderen met vuur. De wijzerplaat wordt eerst met een zaklamp tot de hoogste temperatuur verwarmd om een egaal blauw oppervlak te creëren, voordat de ongewenste delen met een keramisch gereedschap worden weggekrast. De wijzerplaat wordt vervolgens verwarmd tot de op een na hoogste temperatuur om de volgende tint te produceren en ongewenste secties worden weer weggekrast. Door het temperatuurbereik af te werken, 'schildert' de vakman langzaam de wijzerplaat met verschillende kleuren van de geoxideerde goudlegering.
Micro-opgraving
Graveren betekent het verwijderen van materiaal met gereedschappen om patronen en afbeeldingen te creëren. Zijn schoonheid ligt in de veelzijdigheid; bijna elk onderdeel van een horloge is een eerlijk spel, van de wijzerplaat tot de kast, tot zelfs bewegende componenten. Graveurs werken meestal met de vrije hand met behulp van gereedschap met stalen punt, burins genaamd, die voor elk individu zijn aangepast, en doen dit vaak door microscopen vanwege het kleine formaat van de componenten die worden gegraveerd en het detailniveau dat moet worden bereikt.
Voor een graveur is de uitdaging veelvoudig. Zoals hierboven vermeld, is het kleine formaat van horlogeonderdelen absoluut een zorg, omdat het een hoge mate van finesse en aandacht voor detail vereist. Dikte - of het gebrek daaraan - is een gerelateerd probleem. Omdat componenten zoals bruggen en wijzerplaten zo dun mogelijk moeten worden gehouden om de hoogte van een horloge te beperken, moet een graveur zijn werk bij uitbreiding tot een bepaalde diepte houden of dieptewaarneming creëren met andere visuele trucs.
Materialen hebben ook hun individuele beperkingen. Een stalen kast zal moeilijker te graveren zijn in vergelijking met een gouden wijzerplaat, omdat deze harder is en daarom gespecialiseerde gereedschappen en een sterkere aanraking vereist. Het is echter mogelijk dat dezelfde gouden wijzerplaat vanwege zijn zachtheid geen microdetails of scherpe hoeken kan "vasthouden". Voor de graveur is de uitdaging om het best mogelijke resultaat te presenteren door binnen de grenzen van het te graveren onderdeel te werken.
Band werk
Guillochage, ook bekend als draaien van motoren, houdt in dat kruisende lijnen in het oppervlak van een wijzerplaat worden gesneden om regelmatige, terugkerende patronen te creëren. Gezien het decoratieve karakter zijn de wijzerplaten waaraan wordt gewerkt typisch kostbare materialen van zilver of goud. Het eindproduct wordt soms afgewerkt met een laag doorschijnend glazuur, waarbij het eindproduct flinque glazuur wordt genoemd.
Het produceren van guilloche is grotendeels een handmatig proces, hoewel het twee machines gebruikt: de rechtlijnige motor die rechte lijnen snijdt en de rozenmotor die gebogen lijnen snijdt. Deze machines zijn een verbetering ten opzichte van volledig handarbeid omdat ze helpen om de lijnen nauwkeuriger en gelijkmatiger te snijden, maar het is nog steeds de guillocheur (d.w.z. de vakman) die de draaiknoppen draait waaraan wordt gewerkt en het snijgereedschap van de machine naar voren brengt. De rode draad die door verschillende dartpijlen loopt, inclusief guilloche, is finesse: het zijn de handen van de guillocheur die bepalen hoe gelijkmatig en nauwkeurig de lijnen worden gesneden, en hoe de lijnen zelf over de wijzerplaat spelen.
Guilloche wordt gewaardeerd om de tijd en het werk die nodig zijn om het te produceren, evenals om zijn visuele aantrekkingskracht - de afgewerkte wijzerplaat is zo gestructureerd dat het van veraf met licht vanuit verschillende hoeken kan spelen, terwijl het ingewikkelde details biedt voor onderzoek wanneer het omhoog wordt bekeken dichtbij. Er bestaan nu goedkopere alternatieven voor guilloche, van CNC-machines die patronen kunnen frezen tot wijzerplaten die zijn gestempeld om guillochepatronen te creëren. Ironisch genoeg worden de economische opties voor massaproductie weggegeven door hun perfectie; het zijn de kleine onvolkomenheden die een met de hand gedraaide guilloche wijzerplaat onthullen als de echte McCoy.
Crystal-methode
Binnen de horloge-industrie is het ambacht van kristal maken waarschijnlijk het exclusieve domein van Hermès, dankzij het volledige eigendom van de Franse kristalproducent Cristalleries de Saint-Louis, die al bestaat sinds 1767. Hermès werd geïnspireerd door het kristal van Saint-Louis presse-papiers, en paste ze voor het eerst aan voor haar horloges in 2014 met de Arceau Millefiori-horlogeserie, die is voorzien van kristallen wijzerplaten met het gelijknamige millefiori-patroon.
Millefiori vertaalt zich letterlijk in "duizend bloemen", en verwijst naar het patroon gevormd door gekleurd kristal, dat lijkt op een bloemenbed. Om dergelijke wijzerplaten te maken, worden kristallen van verschillende kleuren eerst in dunne stokken verwerkt, die vervolgens in korte secties worden gesneden, die elk ongeveer 10 millimeter lang zijn. Deze stokken worden vervolgens gerangschikt in een gietijzeren kom om het gewenste patroon te vormen, voordat een klodder gesmolten, transparant kristal wordt aangebracht om het hele arrangement te "verzegelen". Het transparante kristal mag afkoelen en stollen en het eindproduct wordt vervolgens in dunne plakjes gesneden. Voila, een wijzerplaat!
In 2018 herzag Hermès de millefiori-techniek, maar koos ervoor om in plaats daarvan een oer- en dierlijk motief te creëren. De Arceau Pocket Millefiori die dit jaar is uitgebracht, heeft in plaats daarvan een wijzerplaat gemaakt met zwart-witte stokken. Deze stokken zijn ook vierzijdig in plaats van rond en gerangschikt om een patroon te vormen dat doet denken aan de schalen van een alligator, als een duidelijke demonstratie van de veelzijdigheid van de techniek.
Bead het
Granulatie is nog een andere relatief ongebruikelijke techniek bij het maken van horloges. De traditionele vorm van dit vaartuig omvat het plaatsen van kralen van een metaal (meestal kostbaar) op een object om een gestructureerd oppervlak te creëren. Afhankelijk van de grootte van de gebruikte kralen en hoe ze zijn gerangschikt, kunnen verschillende patronen en zelfs motieven worden gemaakt. De duivel zit in de details hier - goed granulatiewerk is niet alleen gedetailleerd, maar ook naadloos, zonder een idee van hoe de kralen zijn bevestigd, hetzij via solderen of direct lijmen.
Cartier heeft een afgeleide techniek ontwikkeld voor granulatie met behulp van glazuur, simpelweg glazuurgranulatie genoemd. In plaats van metalen worden de kralen geëmailleerd in een moeizaam, meerstapsproces. Dunne glazuurstaven worden eerst gemaakt in verschillende kleuren en diameters. Door een deel van een dergelijke staaf af te snijden en met een brander te smelten, gaat deze samenvloeien tot een gesmolten glazuurkraal, die vervolgens weer afkoelt en weer stolt. Afhankelijk van hoeveel "materiaal" er is gebruikt, kunnen kralen van verschillende maten worden gemaakt.
Met een voorraad van dergelijke kralen (gesorteerd op maat en kleur), kan de vakman beginnen met het proces van glazuurgranulatie. In het enige werk dat Cartier tot nu toe met deze techniek heeft gedaan, zijn de kralen zo gevormd dat ze een pantermotief vormen, waarbij de omtrek van het dier wordt gemaakt door draden a la cloisonné te emailleren. De glazuurkralen worden kleur per kleur op de wijzerplaat aangebracht, met tussenschoten tussen de kleuren om ze in te stellen. Het eindproduct? Een gestructureerde, kleurrijke wijzerplaat die het beste van zowel granulatie als emaille combineert.
Steentijd
Het zetten van edelstenen komt veel voor bij het maken van horloges, en het lijkt hier bijna overbodig om het hier te bespreken. Deze alomtegenwoordige techniek is echter nog steeds de moeite van het bekijken waard, gezien de complexiteit en recente ontwikkelingen.
Misschien wel het meest interessante aan het zetten van edelstenen is hoe bijna elk ontwerp tot leven kan worden gebracht door simpelweg het type en de snede van de edelsteen (fen) en de zettingstechniek te variëren. Een oppervlak volledig bedekken met baguette-geslepen diamanten met bijvoorbeeld een onzichtbare zetting, zal een heel ander uiterlijk geven dan besneeuwde, briljant geslepen diamanten. Het sorteren en matchen van edelstenen op hun verschillende eigenschappen is ook een kunst (en wetenschap) op zich.
Recente ontwikkelingen in het zetten van edelstenen hebben geresulteerd in nieuwe producten die voorheen onmogelijk te produceren waren. Om te beginnen hebben krappere productietoleranties nu tijdelijke oplossingen mogelijk gemaakt waardoor edelstenen in niet-metalen materialen, waaronder keramiek, koolstof en rubber, kunnen worden gezet. In plaats van traditioneel gebruikt goud of platina, hebben deze materialen totaal verschillende kleuren en texturen en geven ze op zijn zachtst gezegd een onconventionele technische sfeer.
Een kleine revolutie vond ook plaats in Cartier in 2015, toen het maison een nieuwe techniek onthulde: vibratie-instelling. Dit is een moderne versie van een oudere techniek die trilling-instelling wordt genoemd, waarbij de diamanten zijn gezet met een tot nu toe nog niet geopenbaarde mechanische structuur, zodat ze bij beweging zo lichtjes wiebelen, alsof ze op een veer zijn gemonteerd. De trillingen van de diamanten zorgen ervoor dat het licht wordt gebroken en willekeurig wordt weerkaatst, voor een dynamiek die sterk verschilt van de typisch statische stenen.
Licht doorlaten
Filigraan, kantwerk en papercutting zijn allemaal variaties op een thema, elk ontwikkeld om een opengewerkt kunstwerk te creëren. In de context van horloges worden de technieken tentoongesteld in de vorm van lichte en delicate wijzerplaten die het horloge een luchtig gevoel geven, net als een skeletachtige beweging.
Filigraan is een goudsmeedtechniek waarbij extreem dunne gouddraden worden gedraaid en gekruld in de gewenste vormen, voordat deze individuele elementen aan elkaar worden gesoldeerd om ze te “assembleren” tot een compleet stuk werk. Het vaartuig is moeilijk, niet alleen omdat de afmetingen van een horloge op kleinere schaal moeten werken, maar ook vanwege de delicate aard van het werk, dat een nauwkeurige controle vereist over hoe de gouden draden worden gemanipuleerd.
Kantwerk daarentegen is bijna het tegenovergestelde van filigraan - in plaats van te "opbouwen" naar het eindproduct, laat kantwerk de vakman materiaal verwijderen van een massief gouden plaat. Gaten worden eerst in de plaat geboord, voordat extra materiaal handmatig wordt verwijderd met zaagbladen. Deze ruimtes worden geleidelijk vergroot en gevormd totdat er alleen delicate 'muren' van massief goud tussen blijven, zo dun dat ze bijna als kant lijken.
Net als kantwerk is papierknippen een proces van reductie. Het onderwerp is dit keer papier, dat met verschillende gereedschappen wordt gesneden, opnieuw om het gewenste motief te creëren.
Impact op het oppervlak
Technieken om metalen oppervlakken te versieren door ze te hameren, zijn parallel ontwikkeld in verschillende delen van de wereld, en verschillende merken hebben deze ambachten aangepast voor het maken van horloges. Audemars Piguet is een van hen, die de traditionele Florentijnse techniek heeft aangepast in samenwerking met het Italiaanse sieradenontwerp Carolina Bucci om zijn gepatenteerde matte gouden afwerking te produceren. De Florentijnse techniek zorgt ervoor dat de vakman inkepingen in een metalen oppervlak hamert voor een gestructureerde afwerking, zonder materiaal van het te bewerken object te verwijderen. In het geval van Audemars Piguet wordt een speciaal ontwikkeld gereedschap met een diamantpunt dat trilt bij 200 hertz gebruikt om deze inkepingen aan te brengen en een fijn gespikkeld oppervlak te produceren dat glinstert en glinstert, net als een matte afwerking.
Casio heeft ondertussen de expertise ingeroepen van Bihou Asano, een derde generatie meester in tsuiki. Deze traditionele Japanse metaalbewerkingstechniek heeft de ambachtelijke vorm van een dun stuk metaal door het in een driedimensionale vorm te hameren. Historisch gebruikt voor koperwerk en andere metalen containers, wordt tsuiki gebruikt in verschillende MR-G uurwerken om decoratieve inkepingen op de ring en armband te produceren. Afhankelijk van hoe de techniek wordt toegepast, kunnen verschillende patronen worden gemaakt, van een reeks ronde kuiltjes tot lange, dunne en parallelle groeven.
