Interview: kunstenaar Michaël Borremans
Michaël Borremans is een Belgische kunstenaar wiens oeuvre even fascinerend als mysterieus is, en als mens zo waanzinnig als genieën. Zitten met Art RepublikBorremans vertelt ons dat hij speciaal voor gasten een landelijke studio heeft, voorzien van een houtgestookte sauna, en een badkamer die hij met trots heeft ontworpen, gemaakt van marmer en spiegel - 'het is decadentie', zegt Borremans. Trouw aan zijn schilderijen zijn we nu al vol ontzag en toch ongemakkelijk.
Borremans werd geboren in 1963 in Geraardsbergen, België, en woont en werkt momenteel in Gent. In 1996 ontving hij zijn M.F.A. van Hogeschool voor Wetenschap en Kunst, Campus St. Lucas, in Gent. Als kunstenaar is Borremans momenteel gespecialiseerd in schilderen met een technisch beheersing van het medium dat doet denken aan klassieke schilderkunst, dat doet denken aan de oude meesters zoals Francisco Goya, terwijl hij tegelijkertijd begon met tekenen en recentelijk experimenteerde met film.
Sinds 2001 wordt het werk van de kunstenaar vertegenwoordigd door David Zwirner. Eerdere solotentoonstellingen in de galerie in New York waren onder meer ‘The Devil’s Dress’ (2011), ‘Taking Turns’ (2009), ‘Horse Hunting’ (2006) en ‘Trickland’ (2003), wat zijn debuut in de Verenigde Staten markeerde. Zijn meest recente solotentoonstelling ‘Black Mold’ (2015) markeerde zijn eerste solo-presentatie in David Zwirner, Londen, en zijn eerste solo-presentatie in de stad in 10 jaar.
Michaël Borremans door Tim Drivens
'Black Mold', kijkend naar zijn nieuwste oeuvre in relatie tot de kunstenaar zelf, bestaat uit schilderijen van verschillende formaten met anonieme, bijna ijverige, bijna cultachtige, zwart geklede personages. Deze niet-geïdentificeerde individuen paraderen door de serie, waarbij ze alleen of in groepen optreden, poseren en dansen, alsof ze geen normaal menselijk gedrag vertonen. Het is onmogelijk om weg te kijken omdat nieuwsgierigheid de kijker langzaam doodt. Galerie David Zwirner merkt op dat “zijn werken een zeer theatrale dimensie hebben, die zeer geënsceneerd en dubbelzinnig zijn, net zoals zijn complexe en open scènes zich lenen voor tegenstrijdige stemmingen - tegelijk nostalgisch, duister komisch, verontrustend en grotesk. Zijn schilderijen vertonen een geconcentreerde dialoog met eerdere kunsthistorische tijdperken, maar hun onconventionele composities en merkwaardige verhalen tarten de verwachtingen en geven ze een ondefinieerbaar maar universeel karakter ”.
"Het archetypische schilderij van Borremans is een verleidelijk raadsel, een bouillabaisse van specificiteit, onbekendheid, angst, humor en geweldige techniek", recenseerde Martin Herbert voor ArtReview. Het is waar dat de sfeer rond ‘Black Mold’ consistent blijft met Borremans oeuvre, dramatisch maar doelgericht, met een open raam naar een andere wereld of universum dat op de een of andere manier denkbeeldig en toch vertrouwd is, waardoor de kijker zich ongemakkelijk maar geïnspireerd voelt. Bovendien lijkt de ongrijpbare realiteit van de serie zowel actueel als tijdloos; de geheimhouding van de onderwerpen en de setting kan in eerste instantie worden gezien als een bevestiging van het rituele karakter van het menselijk leven door eeuwen en culturen heen, maar kan bij nader inzien ook het discours betekenen in de huidige samenleving van moraliteit, geloof, hegemonie en zelfs politiek.
Het werk van Borremans is het onderwerp geweest van solotentoonstellingen in tal van wereldwijd vooraanstaande instellingen zoals het Paleis voor Schone Kunsten in Brussel; Kunstmuseum van Tel Aviv; Kunstmuseum van Dallas; het Hara Museum of Contemporary Art, Tokyo; en de Appel Arts Center, Amsterdam. Werk van de kunstenaar wordt internationaal bewaard in openbare collecties, waaronder The Art Institute of Chicago; Kunstmuseum van Dallas, Texas; High Museum of Art, Atlanta, Georgia; Het Israel Museum, Jeruzalem; Musée d'art Moderne de la Ville de Paris; Museum of Contemporary Art, Los Angeles; Museum voor Schone Kunsten, Boston; Het Museum of Modern Art, New York; National Gallery of Canada, Ottawa; San Francisco Museum of Modern Art; Stedelijk Museum voor Actuele Kunst (S.M.A.K.), Gent; en het Walker Art Center, Minneapolis, Minnesota.
Art Republik langzaam opwarmt tot de coverster van ons nummer, Michaël Borremans, die openhartig met ons spreekt over zijn carrière, zijn filosofieën en de zin van het leven.
Zowel schilder als filmmaker zijn, wat komt voor jou op de eerste plaats? Kun je het verschil bespreken tussen het verhaal in de schilderkunst en in de film?
Oh, ik ben een schilder, ik ben geen filmmaker. Maar ik heb het medium film gebruikt om uit te breiden wat ik probeer te doen met schilderen. Ik zie mezelf niet als een echte filmmaker. En mijn filmgebruik is zeer beperkt in mijn oeuvre. Ik zie mezelf eigenlijk meer als een beeldhouwer, omdat de meeste van mijn werk gebaseerd zijn op ideeën als beeldhouwer en uiteindelijk hoop ik een eigen sculptuur te maken. Maar wat ik liever heb aan schilderijen dan aan sculpturen, is dat schilderijen een venster zijn naar een andere realiteit, terwijl sculpturen in onze realiteit zijn. Daarom probeer ik mijn sculptuurideeën met andere media weer te geven.
Vertel ons meer over deze onthechting van de realiteit die heel duidelijk naar voren komt in al je werk.
Wat ik zo leuk vind aan schilderen, sinds ik een kleine jongen was, is dat ze zo mysterieus zijn. Ze zijn als een deur of raam naar een plek waar je niet binnen kunt komen, maar die je wel kunt zien. En ik gebruik dit aspect nog steeds sterk in al mijn werk.
Je hebt gezegd dat "de directe blik geen zin heeft.Het schilderij wordt dan een portret ”. Waarom beschouw je je schilderijen niet als portretten?
Nou, ik gebruik de klassieke formaten zoals het portret, het naakt, het stilleven omdat ik iets in het schilderij wil brengen dat heel herkenbaar is voor de kijker, maar ik verander er iets in en dan wordt het meer een algemeen beeld van een menselijke toestand. Het is dus ook belangrijk op te merken dat de figuren in mijn schilderijen geen individuen zijn, het zijn algemene figuren.
Met de ambiguïteit van uw onderwerpen, haalt u meestal eerst inspiratie uit iets of iemand specifieks?
Bij elk schilderij is het altijd een ander verhaal. Soms is het een droom, soms komt het door iets dat ik me herinner te zien. Al mijn werken hebben hun eigen oorsprong.
Je bent oorspronkelijk opgeleid als fotograaf en maakt nog steeds foto's die je gebruikt als referentie voor je schilderijen. Waar gaat het over fotografie als medium dat je niet meer interesseert?
Ik ben geen sociaal persoon en als je een fotograaf bent, moet je naar buiten komen en sociaal zijn en het was niets voor mij. Ik ben het type artiest dat graag binnen blijft en in mijn eigen wereld is.
Hoe verschilt fotografie van schilderen en ook van film?
Een foto is een zeer transparant medium. Als je naar een foto kijkt, kijk je eerst naar de afbeelding, je kijkt naar wat je op de foto ziet; je denkt nooit: "Oh, de foto is een illusie." Maar je denkt altijd aan een schilderij, je weet dat je naar een canvas kijkt, terwijl je met een foto of video of wanneer je televisie kijkt, naar de feiten kijkt, je kijkt niet naar het medium. En ik vind het fijn dat het schilderij deze nabijheid biedt en dat de wereld die op het doek is afgebeeld denkbeeldig is.
Uw schilderijen lijken doelbewust saai te zijn, maar toch een paradoxaal sterke boodschap in het alledaagse. Kun je daar meer over vertellen - het veelvuldig gebruik van onverzadigde kleuren?
Ten eerste begon ik met tekenen, ik begon pas laat met schilderen toen ik halverwege de dertig was, dus ik kom uit een zwart-witte wereld. De kleuren kwamen maar langzaam binnen. En omdat ik voor mij een sfeer in de schilderijen wil creëren, en te veel felle kleuren mijn sfeerideeën zullen verstoren, vooral omdat donkere kleuren een zeer theatrale sfeer creëren. En als ik kleuren gebruik, hebben ze een zeer functioneel doel en alleen als ik het nodig heb, maar ik probeer nog steeds mijn gebruik ervan te beperken, omdat ze te veel van het beeld zouden afleiden.
Zou u zeggen dat het gebruik van kleuren ook uw toestand in het leven volgt? Hoe mooi is het leven voor jou?
Nou, ik ben niet de meest vriendelijke persoon. Het leven is een lastige zaak, het is tegelijkertijd erg lelijk en mooi, erg aantrekkelijk maar niet; dat is wat ik probeer te vertellen in mijn werk. Ik heb sterke dubbele gevoelens over het leven. Ik denk dat als we doodgaan, we blij moeten zijn dat we kunnen sterven - het is goed dat er een uitweg is.
Je kunt twee dingen in het leven doen: je kunt dingen doen waar je van houdt, die je aantrekkelijk en leuk vindt, of je kunt gewoon in de leegte staren en zelfmoord plegen. Het is een keuze die iedereen moet maken. Maar ik ben niet bang om te leven en ik wil op hoog niveau leven; op een eenvoudige manier, zonder hoge eisen, maar om te kunnen werken, te doen waar ik van hou. Voordat ik kunstenaar werd, was ik tekenleraar en gaf ik 10 jaar tot 2000 les in tekenen, maar het was alleen om rond te komen. Ik ben blij dat ik nu kunst heb.
Als het geen kunst is, wat zou je dan doen?
Een automonteur, hoewel ik denk dat ik er niet goed in zou zijn. Maar ik ben gek op auto's. Ik hou van oude auto's, ze zijn als sculpturen als ze goed ontworpen zijn. Ik heb onlangs zelf een Jaguar E Type aangeschaft. Oh het is geweldig, vooral de geur, het ruikt naar een oude schoenenwinkel uit een jeugdherinnering.
Dit artikel is voor het eerst gepubliceerd in Art Republik.
